ابوعلی مشرف‌الدوله حسن دیلمیحسن دیلمی ملقب به مشرف‌الدوله و مُکَنّیٰ به ابوعلی، از ۱۰۲۱ تا ۱۰۲۵ میلادی، امیر آل بویه در عراق بود. او کوچک‌ترین فرزند بهاءالدوله دیلمی بود. ۱ - حکمرانی مشرفالدولهمُشَرفالدوله شاهنشاه، ابوعلی حسن بن بهاءالدوله (۳۹۳-۴۱۶ق/۱۰۰۳-۱۰۲۵م)، در روزگار فرمانروایی برادرش سلطان‌الدوله، در بغداد کارش بالا گرفت و به امیرالامرایی رسید (۴۱۱ق/۱۰۲۳۰م). آنگاه که سلطان‌الدوله دچار شورش لشکریانش گشت، به درخواست آنها، مشّرف‌الدوله را در بغداد به جای خود نهاد و به اهواز رفت. اما در شوشتر، ابن‌سهلانِ وزیر را به عراق فرستاد تا مشرّف‌الدوله را از آن جا براند. مشرّف‌الدوله برای نگهداری تخت خود به تکاپو افتاد و ترکانِ واسط را گرد آورد و به مقابله شتافت و ابن‌سهلان را بشکست و او را در واسط به محاصره گرفت. چون کار بر ابن‌سهلان تنگ شد، صلح خواست و واسط را تسلیم کرد. نیز در بغداد برای مشرّف‌الدوله به نام شاهنشاه خطبه خواندند و نام سلطان‌الدوله را بینداختند (۴۱۲ق/۱۰۲۱م) و مشرف‌الدوله را دولت استوار شد. ۲ - وفات مشرفالدولهدر ۴۱۲ق/۱۰۲۱م، دیلمیان را که می‌خواستند به خانه‌های خود در خوزستان بازگردند، اجازه خروج داد و آنها به سلطان‌الدوله پیوستند. سلطان‌الدوله، امیدوار به اعاده قدرت، پسر خود ابوکالیجار را به اهواز فرستاد و او بر آن جا چیره شد. اما در ۴۱۳ق/۱۰۲۲م، به پایمردی ابومحمد بن مُکرَم و مؤیدالملک الرخَّجی، در میانه صلح افتاد و مقرر شد که مشرّف‌الدوله بر عراق فرمان براند و فارس و کرمان از آنِ سلطان‌الدوله باشد. در ۴۱۵ق/۱۰۲۴م، میان ابوالقاسم مغربی و اثیرعنبرِ خادم با ترکان خلاف افتاد و آن دو همراه مشرّف‌الدوله و گروهی از امیران دیلم به آوانا رفتند، اما ترکان را بیم گرفت و کس به نزد مشرّف‌الدوله فرستادند و اظهار شرمندگی کردند و مشرّف‌الدوله به بغداد بازگشت، اما دولتش به درازا نکشید و در ۴۱۶ق/۱۰۲۵م در ۲۳ سالگی درگذشت. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸. |